Deze zomer heb ik veel gelezen en nagedacht over onderwijs. Mijn verlangen naar alternatief onderwijs voor onze kinderen is groot. Maar helaas kan het (nu) niet. Het project Leraar in de buurt is gestopt. Frank Ruesink stopt ermee en er komen vooralsnog geen nieuwe initiatieven vanuit Beter in de buurt. Een grote teleurstelling voor mij, maar ik zie geen mogelijkheid hier nu mee verder te gaan. We hebben als team een mooie tijd gehad en mooie dingen met elkaar gedaan en neer gezet, dat was erg fijn. Ik denk dan vooral aan de heerlijke theaterlessen van Daan Beckers. Dat was heel waardevol op vele manieren. Daarnaast heb ik contacten opgedaan die zeer waardevol zijn. Maar het huidige project past niet in een groter plaatje en dan blijft het voor ons heel veel organisatiewerk. Dat was niet de opzet.
Er bestaan particuliere en democratische scholen en er worden steeds meer B3-scholen opgericht, maar Bouke en ik verdienen samen onvoldoende geld om elke maand (minstens) 2x 350 = 700 euro op te brengen om onze kinderen op een school te doen die wel recht doet aan mijn verlangen dat ik heb voor (de ontwikkeling van) onze kinderen.
Gedwongen onderwijs
Ik heb o.a. het boek “Het gedwongen onderwijs voorbij” van Peter Hartkamp gelezen. Peter is oprichter van de nieuwe Sudbury school in Amersfoort. Kinderen worden daar volledig vrij gelaten om te leren wat ze willen leren. Er zijn wel regels in de school, maar iedereen, ook de kinderen, is bevoegd om kritische vragen te stellen over de regels. Gezamenlijke afspraken moeten wel nagekomen worden. Daarvoor is er een dagelijks Juridisch commité, waarin met elkaar gekeken wordt naar overtredingen van de afspraken. Met elkaar. Dus ook met de overtreder. Hij of zij krijgt de mogelijkheid zich te verdedigen en met elkaar komen ze tot een consequentie.
Peter spreekt over het reguliere onderwijs van gedwongen onderwijs. Veel mensen vinden dit veel te ver gaan. Het is toch juist leuk op school? Voor een aantal kinderen wel. Maar voor steeds meer kinderen niet. Steeds meer kinderen lopen vast. En op steeds jongere leeftijd. Er is steeds meer uitval, er wordt nog steeds gepest, kinderen krijgen steeds meer ‘stickers’ en met die sticker steeds vaker medicijnen voorgeschreven. Die medicijnen helpen de kinderen om beter te kunnen concentreren bijvoorbeeld. Maar… is dat het beste voor het kind? Misschien moeten kinderen zich gedurende de dag helemaal niet zoveel concentreren, misschien moeten kinderen meer rennen, springen, lichamelijk uitgedaagd worden, dingen maken met hun handen. Dikke kans dat het zich daarna prima kan concentreren op een boek. Daarnaast zie je dat de kinderen die zich op school niet kunnen concentreren vaak thuis met iets bezig kunnen zijn, waar ze zich uren in kunnen verliezen. Hoezo kan dit kind zich niet concentreren? Dat kan het best, alleen niet op iets waar het niet aan toe is om te leren.
Machtsongelijkheid
Een kind moet naar school. Er is dus sprake van dwang. Het kind moet ook binnen de school doen wat de leerkracht hem of haar opdraagt. Soms met enige vrijheid wanneer, dus op welk moment, het kind het werk doet. Maar het moet het opgedragen werk doen. De leerkracht moet doen wat het schoolbestuur opdraagt en het schoolbestuur moet doen wat het ministerie van onderwijs opdraagt. Er is sprake van machtsongelijkheid en dus van dwang.
Leerplicht
De leerplicht is ingesteld om ouders de mogelijkheid te ontnemen hun kinderen onderwijs te onthouden. Om kinderarbeid tegen te gaan. Niet om ouders te dwingen voor een staatsschool te kiezen. Er is dus geen werkelijke vrijheid van onderwijs.
Onbekwaam
Veel ouders vinden het prima zoals het is. Zo gaat het al generaties lang, we zijn het gewend. Daarnaast denken veel ouders dat kinderen onbekwaam zijn en dat ze gestuurd en begeleid moeten worden. Die aanname is ook stevig verankerd in het onderwijs en het ministerie. De sturing van de overheid is in de loop van de tijd steeds dwingender geworden. En de leerplicht heeft zich in de jaren steeds verder uitgebreid.
Pruisisch model
Peter Hartkamp schrijft: “Ons systeem is gebaseerd op een Pruisisch model van kijken naar de samenleving. De Pruisische machthebbers wilden een bevolking die kon lezen, schrijven, rekenen en gehoorzamen. Er was grote behoefte aan gehoorzame soldaten, ambtenaren en arbeiders. Het huidige onderwijs creëert verwarring, klassenbewustzijn, onverschilligheid, emotionele afhankelijkheid, intellectuele afhankelijkheid en voorwaardelijk zelfvertrouwen. Dit zijn de elementen van het Pruisische onderwijssysteem, dat gericht was op het creëren van loyale en onderdanige burgers, bureaucraten en militairen. In zo’n omgeving is kritisch denken een doodzonde, terwijl kritisch denken een van de belangrijkste vaardigheden, zo niet de belangrijkste vaardigheid is voor kinderen om succesvol te kunnen zijn in de 21e eeuw.”
Het leven is leerzaam
Clara Bellar, een Franse filmmaakster, maakte de film “Being and becoming” over thuisonderwijs zonder plan, waarin ze onderzoekt wat er gebeurt als je kinderen zelf laat kiezen wat ze willen leren. Wat blijkt? Het leven is leerzaam genoeg. Kinderen zijn intrinsiek gemotiveerd om te leren. Dat zit in de aard van het beestje. Alle gezonde kinderen leren lopen en praten. In een wereld vol met letters en boeken, leren kinderen automatisch lezen. Op hun tijd. Als ze eraan toe zijn. En dus niet als ze 6 jaar zijn. Omdat de overheid heeft bepaald dat kinderen op 6-jarige leeftijd moeten leren lezen. Kinderen die er niet aan toe zijn, lukt het niet goed. Ze gaan denken dat ze dom zijn, want hun leeftijdsgenoten kunnen het wel. Ze raken gedemotiveerd. Kinderen die op 4-jarige leeftijd al toe zijn aan lezen, worden afgeremd in hun groei. Ook zij raken gedemotiveerd. Alle kinderen zijn anders en ontwikkeling verloopt in horten en stoten, niet in een geleidelijke lijn. Het ene kind kan met 1,5 jaar al een paar woordjes brabbelen, het andere begint pas te praten als het ruim 3 jaar is en praat dan direct duidelijk verstaanbaar. Het ene kind loopt al met 9 maanden, andere kinderen doen er 18 maanden over! Een enorm verschil waar niemand zich druk over maakt. Waarom maken we ons dan wel druk als kinderen van 6 jaar nog geen interesse tonen in lezen?
Ervaring is leerzamer dan instructie
Opvoeddeskundige Steven Pont schrijft zelfs “elke instructie vermoordt een ervaring”! We weten dat eigen ervaring leerzamer is dan instructie. Erger nog, als je weet hoe de film afloopt, hoef je hem niet meer te kijken. Als je moeder je waarschuwt dat je uit de boom zal vallen, laat je het wellicht (gelukkig niet allemaal) uit je hoofd om in een boom te klimmen. Zeg maar dag tegen ontdekken. Zeg maar dag tegen plezier.
Goede bedoelingen
Goede bedoelingen zijn te over, zowel bij de leerkrachten als bij medewerkers bij het ministerie als bij Kamerleden. Maar de overheid maakt het beleid zo alsof zij beter kan bepalen wat goed is voor kinderen dan de kinderen of hun ouders zelf.
Vrij laten
Wat is dan het antwoord? De manier om het onderwijs beter te maken is niet meer dwang en controle, maar juist minder. Peter Gray is een Amerikaanse professor Psychologie en biologie en schrijver van het boek Free to learn. Hij zegt: “Vandaag de dag is er een extreme behoefte aan controle. Maar de waarheid is: je hebt die controle niet. Het beste dat je kunt doen, is zorgen dat je kinderen zich goed voelen over zichzelf, en ontdekken waar ze goed in zijn.” Hoe dan? Simpel. Door ze vrij te laten. En erop te vertrouwen dat ze geboren zijn om op te groeien tot gezonde, weldenkende, onafhankelijke volwassenen.
Leren van het leven
Leren van het leven. Dat kan ook op school. Spelen spelen spelen. Knutselen, buiten spelen. Groente verbouwen in de schooltuin. Muziek maken. Toneelstukjes. Timmeren, klussen. Koken. Laat kinderen vrij om te kiezen. Laat ze het zelf organiseren. Dan leren kinderen vanuit intrinsieke motivatie. Dan leren ze vanuit het hart keuzes te maken. Zonder druk. Zonder toetsen. Met plezier. En dan leren ze ondertussen vanzelf ook lezen en rekenen. Want dat hebben ze nodig om dingen te bereiken. Niet allemaal hetzelfde of op dezelfde tijd. Maar ze leren vanzelf dat wat ze nodig hebben.
Veel ouders voelen dit wel (eens) na de lange zomervakantie. Zes weken lang zijn de kinderen thuis en je merkt dat je kind een enorme spurt heeft gemaakt in zijn of haar ontwikkeling. Dat is leren van leven.
Vertrouw erop dat kinderen leren wat ze willen leren. Laat ze vrij. Laat ze spelen.
Vertrouwen
Voor nu geen oplossing voor onze meiden. Ik vertrouw erop dat ook dat is wat het moet zijn. Dat ze sowieso wel op hun pootjes terecht zullen komen. Ik probeer ze zelf te stimuleren te blijven spelen en hun creativiteit de ruimte te geven. Ik vertel waarom ik dit zo belangrijk vind. Het schrijven en vertellen over mijn onderzoek brengt bewustzijn bij anderen. So spread the word.
Bronnen:
Het gedwongen onderwijs voorbij van Peter Hartkamp, te bestellen bij Sudbury school Amersfoort https://sudburyschoolamersfoort.nl/
Artikelen van Drees Koren op Kiind.nl, o.a. https://kiind.nl/waarom-naar-school-leren-doe-je-van-het-leven/